Archief van de maand: juli, 2015

Alweer enige tijd geleden kreeg ik van mijn voormalig docent bedrijfscounseling, Trudy van Bochove, haar publicatie in handen. Over empathie. Wat is het? En de valkuilen.
Ik ben er van overtuigd, dat als we dit weten, we onnodig verzuim kunnen voorkomen. Dit heb ik het afgelopen halfjaar in meerdere gesprekken tussen werkgevers en werknemers, waar ik bij aanwezig was, ervaren. Ik word dan bijvoorbeeld gevraagd om een werknemer te ondersteunen bij de communicatie richting de werkgever. Werkgevers waarderen dit, alleen al om de missie die ik heb: onnodig verzuim voorkomen.

Ik vind het bijzonder waardevol om dan te zien hoe beide partijen hun uiterste best doen om bij een dreigend arbeidsconflict bij verzuim, te voorkomen dat men de betrokkenheid en verbinding met elkaar verliest. Van daaruit kan daadkracht ontstaan. Deze publicatie draagt bij aan mijn missie om werkgevers en werknemers te ondersteunen bij het voorkomen van onnodig verzuim!

Overigens, als je te maken hebt met een medewerker die een vorm van autisme heeft, dan is het onrealistisch om van diegene te verwachten dat die empathie toont. Het is belangrijk dit te realiseren als je hiermee te maken hebt in het werk: dit vraag van de andere partij ‘extra empathie’. Meer informatie daarover is hier te lezen. Ook een werknemer met psychische klachten is minder goed in staat om empathie te tonen. Dat is doorgaans van tijdelijke aard.

Empathie? ….. Let op: valkuilen!

Tien oorzaken waardoor mensen vaak niet zo empathisch zijn als ze zelf denken.

Empathie is het vermogen je in te leven in de gevoelens van anderen. Door empathie te tonen, voelen mensen zich gezien en gehoord. Daardoor kunnen zij het echte verhaal met de bijbehorende emotie kwijt en komt er innerlijke ruimte. Als die ruimte ontstaat, kan er verbinding en creatief vermogen ontstaan. Toch hebben veel mensen moeite met empathisch luisteren. Vaak reikt hun empathisch vermogen, onbewust, maar tot een bepaald niveau. Hieronder worden tien oorzaken belicht die de reden kunnen zijn als empathie stokt.

1. Tekort aan emotie-tolerantie

Veel mensen zijn bang voor “expressed emotions”, en dan vooral de emoties die als negatief worden ervaren, zoals: angst, boosheid, verdriet. Als mensen die emoties vrijelijk uiten in ons bijzijn, worden we geconfronteerd met hoe wij zelf omgaan met die emoties. Als je bijvoorbeeld jouw eigen boosheid op een bepaald niveau onderdrukt, is het heel moeilijk om alle tijd te nemen voor iemand die zijn boosheid flink ventileert en nodig heeft om deze te uiten en te onderzoeken. Echt empathisch zijn vraagt dus om tolerantie en acceptatie van jouw eigen gevoelens. Hoe onredelijk of onlogisch die ook kunnen zijn. Pas dan kan je die ruimte ook aan (de emoties van) anderen geven

2. Bang om goedkeuring te geven

Soms zijn we bang dat we door te luisteren impliciet toestemming geven voor het gedrag, de gevoelens of de houding van de ander. Omdat we een sterke hang hebben naar normatief denken, willen we graag de ander op het rechte middenpad houden. Dan ontstaat de neiging de ander te gaan corrigeren. Dat kan met woorden of door hen selectief onze aandacht te ontzeggen. Het is moeilijk te luisteren naar een verhaal waar je het niet mee eens bent, een kwestie die je zelf anders zou aanpakken, of gedrag te tolereren dat je veroordeelt. Maar, echte empathie keurt niet goed of af, je verdiept je in de gedachten, gevoelens en beweegredenen van de ander.

3. Vergelijkingsdrang en leedconcurrentie

Het is misschien raar, maar we vergelijken onszelf altijd met anderen. Onze hersenen zoeken automatisch naar zowel herkenning (erbij horen) als onderscheid (individualiteit). We vergelijken onszelf met anderen als het om goede dingen gaat (bijv. heb ik ook zulke mooie ogen?), maar ook als het om nare dingen gaat ( bijv. heb ik ook weleens zoiets ergs meegemaakt?). Als we er in de vergelijking minder goed (dus erger) dan de ander uitkomen, ervaren we stress. We focussen ons dan op onszelf (en proberen het verlies goed te maken met sussende gedachten en dagdromerij). Daardoor is onze aandacht niet meer bij de gesprekspartner. Dit mechanisme kun je ondervangen door je er alleen al van bewust te zijn. Je hoeft niet in prestaties of in leed te concurreren met jouw gesprekspartner.

4. Het superman-syndroom

We kennen hem allemaal wel: superman. Hij zweeft op grote hoogte en als hij onraad ruikt, duikt hij naar beneden komt als een reddende engel, herstelt de zaken, redt mensen en verdwijnt weer in de lucht. Hij blijft maar even, maar laat omstanders vol bewondering achter. We hebben allemaal op zijn tijd last van een sluimerend superman-syndroom. Als mensen ons hun zorgen vertellen willen we het liefst meteen aanpakken en helpen. Het voordeel is vooral voor superman zelf, voor onszelf. Het grote nadeel is dat de ander niets doet en een passieve ontvanger, soms zelfs bewonderaar wordt. Of een aanklager omdat je het niet naar zijn/haar wens hebt gedaan, of omdat je weer verdwijnt naar een ander slachtoffer die ‘gered’ moet worden. Laat mensen zelf hun eigen problemen oplossen in hun eigen tempo en op hun eigen manier. Ga niet de redder uithangen. Superman is een sprookjesfiguur.

5. Angst voor dissonantie

Soms is het lastig empathisch te luisteren als de ander iets vertelt dat volkomen dissoneert (vals klinkt) met jouw wereldbeeld en verwachtingen. Probeer oprecht te luisteren en blijf zo rustig mogelijk jezelf. Realiseer je dat dit de grootste bijdrage is die jij kunt leveren.

6. Resonantie en herkenning

In tegenstelling tot dissonantie kan het verhaal van een ander ook gaan resoneren (galmen, meeklinken) met jouw eigen verhaal. Wat iemand vertelt, kan zo lijken op wat jij zelf hebt meegemaakt, dat je niet meer met jouw aandacht bij de ander bent. Je bent dan alleen aan het luisteren naar wat jij in dit verhaal herkent.

Voor je het weet maak je dan allerlei aannames ten aanzien van het verhaal en de gevoelens van de ander. Heb je teveel herkenning en kun je niet meer open luisteren, dan kun je dat beter eerlijk zeggen en de ander vragen (of helpen) iemand te vinden die wel de innerlijke ruimte heeft om empatisch te luisteren.

7. Overtuigingen over gevoelens

Veel mensen luisteren slecht of niet naar de emoties van anderen, omdat ze bepaalde overtuigingen hebben (aangeleerd) over gevoelens. Als je bent opgevoed met de regel “wat er ook gebeurt, altijd blijven lachen”, is het moeilijk om de tijd te nemen om te luisteren naar andermans verdriet. Of wat dacht je van de overtuiging “er is altijd een oplossing”? Wat doet je dat met iemand die even geen oplossing ziet? Jouw eigen overtuigingen over emoties bepalen jouw luisterhouding. Zeker als je je er niet van bewust bent.

8. Ontoereikend empathisch vocabulaire

Als je empatisch luistert, merk je soms dat je woorden tekort schieten. Je komt dan weinig verder dan wat standaard-opmerkingen als “goh, wat naar voor je”. Maar dat kun je ook geen tien keer herhalen zonder dat de ander het gevoel krijgt dat hij met een repeteerwekker aan het praten is. Zoek variatie in woorden en manieren om iemand te laten merken dat je meeleeft en probeert zijn/haar verhaal te begrijpen. Vertel de ander regelmatig in je eigen woorden wat jij hoort en hoe het verhaal op jou overkomt. Kijk wat het effect is op de ander. Zo ontwikkel je een rijker empatisch vocabulaire.

9. Angst voor intimiteit

Hoe je het ook went of keert, als iemand jou zijn verhaal en emoties vertelt, sta je figuurlijk (gezien) even heel dicht bij elkaar. Je krijgt een kijkje in iemands hoofd en hart. Dat is best intiem, daarom zijn mensen ook heel kieskeurig bij het uit kiezen van een vertrouweling om hun verhaal aan kwijt te kunnen, zeker als dat verhaal pijnlijk is. Respectvol omgaan met vertrouwelijke momenten en discreet omgaan met wat jou toevertrouwd is, is een teken van respect voor iemands integriteit.

10. Jouw eigen reden

Er zijn teveel redenen om op te noemen waarom mensen beperkt zijn in hun empatisch vermogen. Maar belangrijker is:
Herken je wat hierboven staat? Heb je ‘last’ van enkele van deze punten of een cocktail ervan? Wat is bij jou de reden als jouw empathie stokt? Kortom: (Her-)Ken je eigen valkuil!
Zeker is dat je hierin niet alleen staat. Wanneer je je bewust bent van je zwakke plek, ben je al in het voordeel, extra alert en er op gericht om dit te voorkomen.

Als je wilt, mag je je hieronder een moment uit je werk delen, waarop empathie jouw moeilijke gesprek heeft gered en wat het heeft opgeleverd. Dan geef je meteen tips aan anderen, om onnodig verzuim te voorkomen.