Het Nationaal Stressdebat; wat viel mij op?

Omroep Max introduceerde gisteren in een live-uitzending het Nationaal Stressdebat waar ik als publiek bij aanwezig was. Een moedige stap, om dit gevoelige onderwerp wat veel mensen in meer of mindere mate aangaat, in de ether te brengen. Het gesprek erover voeren en leren van elkaars ervaringen is belangrijk voor bewustwording en preventie.

Symptomen

Er is gesproken over de jachtige maatschappij, over de wil om (te veel) te willen presteren of het gevoel aan te veel te moeten voldoen (van onszelf of van anderen). Prof. Dr. Willem van Rhenen (hoogleraar en bedrijfsarts) wees op het gevoel vast te zitten in een spiraal naar beneden, waardoor we geen aandacht meer hebben voor waar we positieve energie van krijgen. Gelukkig bracht Prof. Dr. Liesbeth van Rossum (internist en endocrinoloog) ook de fysieke kant van de uitputting die daarop vaak volgt aan de orde. En de gevolgen daarvan voor de algehele gezondheid.

Dit zijn wat mij betreft symptomen. En wel van een onderliggende psychodynamiek. Dat zijn onbewuste gedachten en gevoelens uit eerdere ervaringen in het leven, die een belemmerende rol kunnen spelen in het heden, in relatie met andere mensen. Onder andere tijdens re-integratie is dit noodzakelijk therapeutisch proces. Dat is waar ik met mijn cliënten aan werk om duurzaam te herstellen van chronische stress en burn-out(klachten). Juist door die psychodynamiek (vaak ontstaan door geleden verliezen in het leven) kunnen we niet bij onszelf blijven, maar gaan we mee met wat wij of anderen van ons zelf verwachten. Of zoeken we erkenning bij anderen. Dit noemen we ook wel co-dependency. Bij de een in meerdere en bij de andere in mindere mate aanwezig. Bedrijfsartsen en psychologen zeggen in een onderzoek van Omroep Max dat mensen meer moeten leren grenzen stellen door ‘nee’ te zeggen. Dat is gemakkelijk gezegd. Dat is nu net het probleem waar men jaren mee doorgaat, omdat er angst is om verbinding en erkenning te verliezen. De grootste uitdaging én angst voor hen is om tegen de bedrijfsarts zelf of de leidinggevende ‘nee’ te zeggen als ze voelen dat het voorgestelde re-integratieschema te hoog is gegrepen.

Diepere oorzaken

Dat komt doordat mensen in de hechting met hun opvoeders of andere verzorgers niet hebben geleerd te luisteren naar en te vertrouwen op hun gevoel en hun lichaam, noch hebben geleerd dat het veilig is om negatieve gevoelens toe te laten (emotieregulatie). Dan is uitreiken over gevoelens en verlangens en op basis daarvan grenzen stellen een zware én moeilijke opgave. ‘Gevoel is lastig en eng’, dus onderdrukken we dat en gaan we door met pijn en klachten, want dat lijkt nog de enige optie. Kwetsbaarheid gaan we uit de weg. We zijn iemand door de prestaties die we leveren en de erkenning die we daarvoor van anderen (hopen te) krijgen. En toch raken we emotioneel beklemd in relaties met anderen, in werk en privé. Het lichaam stort in elkaar van ellende, je hoofd laat je ‘in de steek’.

Deze fysieke en existentiële crisis (wie ben ik zonder alles wat ik kan en doe?) kan met goede hulp, tijd en ruimte een bron voor gezondheid, zingeving en levensvreugde worden. Mét alle ongemakken die het leven ook in zich heeft. Maar dan komt de volgende vraag: Waar moet de cliënt naar toe, wie kan hem het beste helpen? Dat werd in deze uitzending niet helemaal duidelijk.

Lasten en kosten

Hoewel in de thuissituatie de problemen het eerst zichtbaar worden en enorme impact hebben en schade kunnen berokkenen, liggen de hoogste kosten van uitval op het werk en in de maatschappij. En dat is waar ik voor sta: op tijd biopsychosociale hulp aanbieden via het werk (voor werknemers) of de huisarts (mensen zonder betaald werk). Daar horen geen wachtlijsten bij. Ik weet hoe beklemmend en radeloos het voelt, als er op zo’n moment geen goede hulp op tijd aanwezig is, door mijn ervaringen met mijn burn-out in 2011 en 2012.
In het financieringsmodel voor curatieve aanpak zal de overheid een grotere rol moeten spelen. Chronische stress leidt immers ook tot ongezonde leefwijzen wat ernstige ziekten in de hand werkt zoals hart- en vaatziekten, diabetes, obesitas en chronische pijn. De kosten van curatieve aanpak van stress zijn niet meer alleen door werkgevers op te brengen. Noch door particulieren, die van een sessie (bio)psychosociale counseling bij mij, als ze geluk hebben, maximaal € 50,00 per sessie vergoed krijgen door de Zorgverzekeraar.

(Bedrijfs)gezondheidszorg

In Engeland is counseling op het werk gemeengoed. In Duitsland heeft Siemens counseling opgenomen in de bedrijfsgezondheidszorg. Dat is daar heel normaal. In Nederland verbazen we ons over de ‘wildgroei aan coaches’ die ontstaat. Dat komt echter doordat de gezondheidszorg burn-out niet als ziekte ziet (de wetenschap weet niet precies wat burn-out is) en mensen daardoor niet weten waar ze naar toe moeten als ze zich radeloos voelen en opgesloten in een lichaam dat het niet meer doet. Met ernstige gevolgen voor hun gezin en hun werk.

Gelukkig zijn er genoeg goed opgeleide counselors / psychosociaal therapeuten / stresscoaches (ook geschoold o.g.v. medische en psychosociale basiskennis, zodat o.a. op tijd voor expertise wordt verwezen) die mensen helpen om éérst fysiek te herstellen en daarna psychosociaal, door hoofd en lijf met hun hart te verbinden. Dat vraagt expertise én samenwerking van en met bedrijfsartsen, huisartsen, psychologen en werkgevers.

Toen ik door de redactie van Omroep Max werd benaderd over mijn visie op oorzaken van stress, heb ik aandacht voor de onderliggende psychodynamiek gevraagd. Er is in de voorbereiding voor gekozen daar in deze uitzending (nog) niet verder op in te gaan. Het is wat het is.  Niet alles kan immers in een keer en niet alles kan perfect.

Ik ben benieuwd naar een vervolg op deze uitzending.