Geef vooral geen aandacht aan werkdruk! “Alles wat je aandacht geeft, dat groeit!”
Niet willen of niet kunnen?
Willen werkgevers niet praten en nadenken over werkdruk of kunnen ze niet? Zijn werkgevers bang dat de vinger dan naar henzelf wijst en bij werkstress naar de werknemer? Als je naar de definitie kijkt die TNO hanteert, dan hoeft dat toch echt niet. Een situatie waarin er een disbalans is ontstaan tussen de eisen van het werk wat betreft inhoud van het werk en de context van het werk en de mogelijkheden van de werknemer om het werk goed uit te voeren. Werkdruk is één van de oorzaken van werkstress, naast andere werkgerelateerde factoren die biopsychosociale klachten kunnen veroorzaken (zoals bijv. confrontatie met agressie en geweld, arbeidsconflict, discriminatie, seksuele intimidatie)
Workshop over werkdruk
Onlangs gaven wij een workshop over werkdruk. We waren specifiek uitgenodigd om voor een groep mensen in de zorg te komen vertellen over werkdruk en de aanpak van de werkwegwijzer. Reacties als: “alles wat je aandacht geeft groeit” (dus het geklaag of de werkdruk wordt groter zodra je aandacht geeft aan werkdruk) en “laten we het niet groter maken dan het is” (wie bepaalt eigenlijk hoe groot de werkdruk is of hoe groot die wordt ervaren) volgden. Een van de aanwezigen stak ietwat achterdochtig maar overtuigd zijn hand op stak en riep: “Moeten we het hier écht over werkdruk hebben? Ik krijg hier nou niet bepaald een positief gevoel bij!”
Oké, misschien zijn wij saaie mensen en vielen de mensen in slaap en zijn wij geen inspirators, altijd eerst hand in eigen boezem steken, toch?
Was het saai?
Aangezien het voor mensen in eerste instantie een nogal taai onderwerp lijkt, besloten wij de aanwezigen op een interactieve manier kennis te laten maken met de Werkdrukwegwijzer van TNO. We hadden het taaie onderwerp gemaakt tot een interactief spel. Gekoppeld aan het werkdrukmodel. Een prachtig model, dat uitlegt waaruit werkdruk bestaat. Dat het niet alleen de hoeveelheid werk is, maar dat ook persoonlijke factoren en onvoldoende buffers en de aan- of afwezigheid van voldoende regelmogelijkheden werkdruk bepalen.
Dit bracht vragen op gang: want “die regelmogelijkheden, die kunnen ook te veel aanwezig zijn. Dat kan toch ook leiden tot werkdruk? Te veel autonomie bijvoorbeeld”.
“Dat klopt inderdaad. Daarom is het bij het onderzoeken van werkdruk altijd belangrijk om hierover in gesprek te gaan. Het gaat om beleving. Hoe mensen het beleven en waardoor dat komt, kan je alleen helder krijgen in een gesprek”, zeiden wij. De hakken gingen in het zand, weg spel. Nee, werkdruk daar wilde het overgrote deel van de aanwezigen het niet over hebben, enkel over bevlogenheid en wellicht werkstress.
Of….zit de pijn dieper? Is werkdruk een taboe?
Is werkdruk een woord dat associaties oproept als; het ligt aan de organisatie, wij moeten iets doen, terwijl werkstress kan wijzen naar de werknemer; die doet iets verkeerd? Wij waren gevraagd en gekomen om de aanwezigen in korte tijd (een uur) kennis te laten maken met de werking van de werkdrukwegwijzer van TNO. Zodat zij een gedegen instrument in handen hebben om werkdruk gedegen aan te pakken in hun eigen zorgorganisatie. De ervaringen die we opdeden, bewezen eens te meer dat het taboe dat op werkdruk ligt. Exact een dag later lazen we een artikel in Arbokiezer.nl https://arbokiezer.nl/werkdruk-geen-thema-voor-werkgevers/ waarin letterlijk stond:
Wat zien werkgevers zelf als belangrijke HRM-thema’s?
“Uit onderzoek van HR Navigator, dat onderzoek deed onder 500 werkgevers die gebruik maakten van haar arbodienst selectie-site Arbokiezer, kwam het volgende naar voren”, aldus adviseur Marco de Zeeuw. “Nog geen 7% van onze klanten noemt ‘werkdruk’ als een van de drie belangrijkste HRM-thema’s. Welke thema’s voor de HR en arbo-verantwoordelijken wél bovenaan staan zijn: ‘vertrouwen’ (22%), ‘arbo-gerelateerde veiligheid en risicomanagement’ (19,5%) en ‘preventie’ (ruim 13%).”
De vraag is dus of werkgevers werkdruk wel als een probleem zien, terwijl de cijfers over werknemers die uitvallen als gevolg van werkstress toch echt voor zich spreken. Het opvallende is dat uit recent Motivaction onderzoek blijkt dat 55% van de werkgevers over werkstress met haar werknemers in gesprek wil. De Zeeuw: “Als goed werkgever zeg je hiermee bezig te zijn, maar uit ons onderzoek blijkt werkdruk nauwelijks een thema te zijn. Het lijkt erop dat het pas een probleem wordt als de werknemer uitvalt.”
En het NOS journaal meldt:
“Werknemers in de zorg voelen de hoogste werkdruk”
Speelruimte, dekt dat de lading?
Eén ding is zeker: deze ervaring is ons enorm aan het hart gegaan. We hebben, met medewerking van een collega, hard nagedacht over hoe we het aanpakken van werkdruk wél op de agenda’s van de zorg kunnen krijgen. We probeerden het positief te brengen; SPEELRUIMTE, ja, dat moest het worden: hoe kunnen we organisaties helpen de speelruimte van hun werknemers te vergroten?
speel·ruim·te (de; v; meervoud: speelruimten, speelruimtes)
ruimte voor enige vrijheid van beweging of handeling
Dan zou men misschien meer genegen zijn om te spreken over oplossingen voor de druk die (door persoonlijke en organisatorische aspecten) wordt ervaren. De druk waardoor het werk minder goed kan worden uitgevoerd.
Komen we toch weer op werkdruk! was onze conclusie.
En waarom zouden we het woord ook mijden? Het gáát immers over werkdruk! Dat werd in de Week van de Werkstress maar weer eens goed duidelijk. Laten we het daar dan over hebben. En met elkaar in oplossingsrichtingen denken! Letterlijk in gesprek gaan over werkdruk en werkstress en SAMEN oplossingen bedenken. Want dat er pijn is, dat staat als een paal boven water. En enkel pleisters plakken, dat werkt niet, de etterende wond moet behandeld worden, anders schieten we er niets mee op.
Jennifer Hanenberg- Elders van Voorkom Onnodig Verzuim
Annemie Schuitemaker van Career & Live
mede namens Joke Koster van CSR Centrum en Wilma Wouters van VitalaVie
Allen adviseurs Technologie Cluster Werkdruk TNO
Beste Yuri, of eigenlijk: Lieve Yuri!
Het is hier in Nederland dinsdagochtend 9 augustus, 04:30 uur. Ik word wakker van heftig onweer buiten. Mijn partner en ik nemen een kijkje bij de 7 kinderen die bij ons slapen en doen de ramen in huis dicht. We wachten tot de bliksem is verdwenen. De laatste bliksem hadden we niet verwacht: hij leest het bericht op zijn telefoon voor …
“Yuri van Gelder naar huis gestuurd in verband met alcoholgebruik”.
… Nee …!
Een schok ging er door mij heen! Adrenaline door mijn lijf. Ik denk: dit bericht kan ik nu niet aan. Dan word ik helemaal wakker en slaap ik niet meer. Na een paar overpeinzingen, lukt het me dit voor even te parkeren in mijn brein en val ik weer in slaap.
Als ik op een normale tijd ontwaak, maakt zich een gevoel van ongeloof van mij meester. “Is het écht zo?” Ik doe de televisie aan. Het nieuws. Eerst NOS, daarna toch ook even RTL. Ja, het is echt zo. Hij is zelfs al in het vliegtuig terug naar Nederland.
Mijn brein kwam op gang. Er gingen vragen door me heen, om een plaatje helder te krijgen.
Zoals:
“Eerst cocaïnegebruik, nu alcoholgebruik. Van het eerste afgekickt. Gebruikte hij van het laatste nu te veel of te vaak?”
“Zou hij de druk niet aan kunnen…?”
“Kan hij, wat vaker in topsport voorkomt, zijn grenzen moeilijk bewaken?”
“Is het een incident of terugkerend gedrag?”
“Valt hij terug in verslavingsgedrag? En waardoor dan precies?”
“Waar liggen zijn angsten en hoe gaat hij daarmee om?”
“Hoe is het met zijn zelfbeeld gesteld?”
“Wist hij dat dit de regels zijn?”
Maar ook gingen er zóveel gedachten door me heen:
“Stel dat hij wist dat dit de consequenties zijn, dan moet de drang naar alcohol (korte termijn) groter zijn geweest dan de wens van de medaille (lange termijn)”.
“Stel dat hij ‘gewoon een biertje’ ging drinken, dan komt zo’n besluit om terug naar Nederland te moeten wel heel hard aan. Is dit dan wel passend?”
“Wat een strijd moet hij geleverd hebben; de strijd om aan de top te komen, zijn cocaïneverslaving te overwinnen, zijn strijd om terug te komen in het turnen, je voor de Olympische Spelen te plaatsen, weer te winnen in de ringen én de strijd om te kunnen omgaan met de dunne lijn van tot het gaatje gaan en stoom afblazen”.
Alleen dat al is topsport!
Maar daarvoor krijg je geen medaille.
Toen ik me opeens realiseerde hoe je je zou voelen. In het vliegtuig. Wetende dat je familie, maar ook nieuwsgierigen, op je wachten. Kapot van binnen, dizzy van wat er is gebeurd, boosheid? Op je coach? Of misschien wel op jezelf. Geen positief toekomstbeeld, schaamte, schuldgevoel. De meest destructieve gevoelens die een mens over zichzelf kan hebben en dat in een vliegtuig, úrenlang, waar je geen kant op kunt … Met mensen om je heen die weten wie je bent en/of je (denken te) kennen. Ik werd letterlijk een beetje misselijk.
Toen hoorde ik op het nieuws dat Twitter volstroomt. Ik werd hier nóg misselijker van! De grappen die er werden gemaakt. Ik herhaal ze hier uit principe niet. En dat zelfs een publieke omroep zich tot dat niveau verlaagt? Nee, dit kan niet en dit mag niet! Ik móest jou een hart onder de riem schrijven Yuri!
Want weet je, niemand weet waarom dit is gebeurd. Zelfs jij niet, schat ik zo in. Maar veel mensen in Nederland denken het wel te weten. De meningen zijn uiteenlopend, tussen een biertje drinken buiten het Olympisch Dorp en een nieuwe verslaving.
Wat jou zou helpen is om met professionele mensen die geen enkel oordeel hebben, waar jij je veilig en vertrouwd bij voelt, te kijken naar de oorzaken van je gedrag. Om uiteindelijk tot persoonlijke groei te kunnen komen.
Want zeg nou zelf, jij bent voor iets heel anders naar RIO gekomen dan een biertje te drinken buiten het OD en eerder naar huis te kunnen gaan. Je kwam voor de medaille. Daar heb je álles voor gedaan. Misschien wel meer dan daarvoor nodig was. En dat is je duur, heel duur komen te staan.
Toch wil ik een klein kijkje in de toekomst met je nemen: er zijn in de geschiedenis meer sporters over de grens gegaan (Wim Kieft, Jan Ykema, Leontien van Moorsel, Edith Bosch, allen op hun eigen manier). Zij hebben gereflecteerd op hun sportperiode en de keuzes die ze daarin hebben gemaakt. Zijn door diepe dalen en misschien in behandeling gegaan, hebben mensen en vertrouwen verloren. Maar het ook weer terug gevonden …
Zij spreken nu voor volle zalen. Of hebben een boek geschreven. Zij delen hun ervaringen met anderen. Zodat die er van kunnen leren. De periode van reflectie naar voren kunnen halen. Tijdens hun leven of loopbaan parallellen te kunnen trekken, daarvan leren en kunnen groeien naar eigenheid en een positief zelfbeeld.
Dit gun ik jou ook Yuri. Je hebt er nu niks aan. Maar, zoals Johan Cruyff altijd zei: Elluk nadeel heb zijn voordeel”. De moeilijke weg die jij nog hebt te gaan, zal je dan uiteindelijk een toekomst met een missie brengen. Een andere missie dan waar je voor ging.
Maar dát … is de kracht van kwetsbaarheid.
9 augustus 2016
Jennifer Hanenberg Elders
Presentatie Stress inZicht©: de impact
Verslag van een deelnemer aan de presentatie Stress inZicht©:
Mijn agenda was afgelopen week toch weer voller dan ik dacht. Veel leuke dingen die op mijn pad kwamen.
Ik heb mijn certificaat gehaald van de basistraining voor taalvrijwilligers, waardoor ik nog meer inzicht heb gekregen m.b.t. laaggeletterdheid. Hierdoor ben ik nog beter in staat om deze mensen te helpen. Tijdens deze laatste bijeenkomst hoor ik veel goede verhalen over de trainingen die gegeven worden bij het vrijwilligerscollege van WijZijn. Mijn vriendin, die ook de training voor Taalvrijwilligers volgt, heeft de dag erop een training over stress in zicht, maar ze moet deze afzeggen wegens andere verplichtingen. Het lijkt me wel leuk om deze training te volgen, dus ik vraag of ik niet in haar plaats kan gaan. Zo gezegd, zo gedaan.
Ik woon op 18 februari 2016 de presentatie en workshop “Stress inZicht©” bij, die door Voorkom Onnodig Verzuim aan het Vrijwilligers College is aangeboden, als gevolg van de maatschappelijke beursvloer van de Roosendaalse Uitdaging.
Door alle leuke dingen ben ik toch wel wat over mijn grenzen gegaan de laatste tijd. Ik wil graag naar de presentatie, maar ik sta moe op. Ik roep het ook uit: “Ik ben moe!”
Hiermee verandert er natuurlijk niks aan mijn vermoeidheid en dat realiseer ik me ook. Ik probeer toch wat energie bij elkaar te rapen en ga op weg naar de training. Fijn dat ze een inloop ingepland hebben, zodat je de tijd hebt om aan te komen. Ik ben echter zo traag dat ik net op tijd binnen kom. Ik word vriendelijk ontvangen door Caroline Maat, organisator van het vrijwilligerscollege, en door Jennifer Hanenberg Elders, de cursusleider.
We beginnen meteen en ik merk dat ik eigenlijk nog niet echt ben aangekomen. Ik hoor Jennifers verhaal half, dat ze een HR- achtergrond heeft. Bij het woord burn-out wordt er iets getriggerd in mij. Hier staat dus duidelijk iemand die zelf processen heeft doorlopen.
Dit is interessant.
Jennifer gaat verder met de introductie en beantwoordt vier vragen. Haar openheid brengt met zich mee dat ze zich kwetsbaar op durft te stellen. Hierdoor geeft ze de aanwezigen ook toestemming om hun eigen kwetsbaarheid te laten zien.
Nadat ze haar verhaal verteld heeft vraagt ze of iemand het leuk vindt om te schrijven. Enthousiast roep ik ja! Ik word gevraagd om een stukje voor de website te schrijven en dit vind ik leuk (valkuil van mij, ik vind zoveel dingen leuk!).
We zijn met een groep van ruim 20 deelnemers en ik mag beginnen met mezelf voor te stellen en de overige vragen te beantwoorden.
De vragen zijn:
- Wie ben je?
- Welk vrijwilligerswerk doe je?
- Voor welke uitdaging sta je?
- Wat geeft jou energie?
Bij mijn uitdaging van dit moment word ik nogal emotioneel. Kennelijk is de toon gezet, want ook mijn buurvrouw en haar buurvrouw worden bij hun eigen verhaal ook emotioneel. We horen van elkaar wat voor vrijwilligerswerk we doen en het valt al heel snel op dat er een groep mensen bij elkaar is die allemaal bevlogen en betrokken zijn bij hun vrijwilligerswerk. Wat mij opvalt is dat er veel mensen hooggevoelig zijn.
Veel van de aanwezigen hebben of zelf, of noodgedwongen de keus gemaakt om hun bijdrage aan de maatschappij te leveren in de vorm van vrijwilligerswerk. Dit zijn mensen die iets toevoegen en mensenmens zijn.
Deelnemers tijdens presentatie en workshop Stress inZicht©
Het deelrondje duurde best lang en het ging diep, ondanks dat veel mensen elkaar niet kenden.Jennifer liet iedereen de ruimte voor zijn of haar eigen verhaal. Er werd niet opgejaagd gereageerd door tijd ofzo. Ieder verhaal was weer waardevol. En het viel me op hoe goed ik, ondanks mijn eigen verhaal, de verhalen van anderen in mij op kon nemen. Dit is echt de verbindende kwaliteit van Jennifer geweest, waardoor dit tot stand kon komen. Daarnaast hoor je zoveel herkenning bij elkaar, dat kan op zich al een stukje rust brengen. De herkenning dat je niet de enige bent die door een proces gaan. En uiteraard hebben we allemaal onze eigen processen.
Vervolgens werd er heel veel theoretische informatie gegeven van de informatie die op haar website te vinden is. Het schema stress inZicht werd behandeld. Ik heb hele klachten reeks van lichamelijke en emotionele klachten voorbij zien komen. Ik ken ze uit mijn broekzak, helaas. Ik voelde me door ingrijpende oorzaken ook jarenlang overvraagd.
Al deze zaken kan ik nu meer een plekje geven. Jennifer deelt haar eigen pad met ons waardoor de theoretische achtergrond erg boeiend is om naar te luisteren. Ik merk dat het voor mij wel wat veel is, ook omdat mijn concentratie niet optimaal is. Door de persoonlijke betrokkenheid weet Jennifer me wel te blijven boeien.
Dan sluiten we na een korte pauze af met een verwerkingsopdracht, waarbij we onze energiegevers en onze energielekken in beeld brengen. We mogen plaatjes uit tijdschriften uitzoeken of met stift of pen woorden opschrijven.
Dit soort opdrachten heb ik al vaak uitgevoerd en ik blijf dit een leuke verwerkingsvorm vinden. De workshop had voor mij best nog wat langer mogen duren.
Ik heb in mijn leven heel wat therapeuten gezien en heel wat trajecten doorlopen o.a. door burn-outklachten. Als ik nu weer in een burn-out zou zitten dan zou er een grote kans bestaan dat ik voor een traject bij Jennifer zou kiezen. Ze heeft deskundige ervaring hoe HR in bedrijven werkt en ze heeft de ervaringsdeskundigheid van een burn-out en ze is opgeleid als bedrijfscounselor. Daarnaast heeft ze stress inzichtelijk gemaakt met een model. Vanuit dit model kan ze door haar persoonlijke ervaring en door haar overzicht en inzicht in zaken mensen helpen om naar een hoger plan te tillen.
Na de workshop ga ik snel naar de markt nog wat boodschappen halen en vervolgens snel naar huis, eten en werken. Dan ’s avonds weer een bijeenkomst. Die nacht slaap ik slecht en heb nog wat andere klachten. Toch maar eens wat beter naar mijn lichaam gaan luisteren….
Het schrijven van dit stukje blijkt voor mij een goede creatieve verwerking te zijn. Wat dat betreft was mijn eerste reactie met een enthousiaste JA heel goed.
Voel je ook meer stress dan goed voor je, is neem dan eens een kijkje op de website van Jennifer Hanenberg Elders: www.voorkomonnodigverzuim.nl
Ben je vrijwilliger en wil je jezelf verder ontwikkelen? Dan kan het Vrijwilligerscollege Roosendaal wellicht iets voor je betekenen. Neem eens een kijkje op www.wijzijnroosendaal.nl
Hoofdpunten congres “Van werkstress naar werkplezier”
Maandag 16 november 2015 was de aftrap van de Week van de Werkstress tijdens een congres in mijn woonplaats Den Haag.
De titel zorgt voor discussie, merk ik vaak. Want werkstress impliceert stress DOOR het werk, maar ik zie het als stress OP het werk. En ik benader het ook zo. Want ongeacht waar het vandaan komt (dat weet je vaak niet meteen), is het een probleem voor werkgevers én werknemers. En de oplossingen liggen ook in beider handen, is mijn visie. Ik begeleid werkgevers en werknemers erbij, om die oplossingen, die per persoon verschillend zijn, in kaart te brengen.
Onder andere door persoonlijke begeleiding te bieden aan werknemers, zodat zij daarna gerichter het gesprek met hun werkgever aan kunnen gaan, bereiken we goede resultaten! Werknemers en ondernemers waarderen hun persoonlijke counselingstraject dat ze met mij hebben doorlopen met gemiddeld een ruime 8,5! En nergens heeft dit tot (meer) verzuim geleid. Overigens zet ook Siemens counseling in tegen psychische klachten op de werkvloer. Want, het is treurig als de prijs van geen grenzen kunnen stellen, een burn-out is.
Voorkom Onnodig Verzuim is campagnesupporter van “Check Je Werkstress”. Daarom deel ik graag de inzichten die vandaag naar voren kwamen op het congres. Ik zet ze hieronder voor je op een rijtje:
Wat kan je als werknemer doen om stress OP het werk te voorkomen?
- Neem de signalen van je omgeving serieus. Zij zien eerder dat het niet meer gaat en dat de grens bijna is bereikt dan jijzelf (Mariëlle Lunenburg, jonge werknemer en burn-outervaringsdeskundige);
- Weet dat je niet onvervangbaar bent. Anders denk je dat jij alles op je schouders moet houden en dat is onmogelijk (Floris Kortie, jonge werknemer en burn-outervaringsdeskundige);
- Heb oog voor uitputtingsslag van jezelf. Heb je voldoende rustmomenten? Zijn er vroege indrukwekkende gebeurtenissen geweest die de ontwikkeling van de jonge hersenen hebben beïnvloed? Heb je voldoende sociale steun? Hoe ga je om met de waarde (van) ‘achievement’ in je leven? Welke dagelijkse gebeurtenissen spelen een rol in je leven? (Marian, Joëls, hoogleraar neurowetenschappen Universiteit Utrecht);
- Erken dat je in werkelijkheid weinig moet. Dan pas kan je keuzes maken die goed voor jou zelf zijn (Bas Haring, filosoof);
- Een tip voor pleasers, van Marian Joëls: “Nee zeggen, kost een paar seconden. Met ‘ja’ ben je een paar weken zoet”.
Wat kan je als werkgever doen om stress DOOR het werk te voorkomen?
- “Complimenten geven. En vraag mensen naar wat er voor nodig is om het werkplezier nog groter te maken” (Minister Lodewijk Asscher, Sociale Zaken en Werkgelegenheid);
- “Bied de werkgever persoonlijke ondersteuning in de vorm van individuele psychologische begeleiding: “Hoe kom je over op de buitenwereld? Want hoe beter je jezelf kent, hoe meer je jezelf bent, hoe meer werkplezier je beleeft. En als je mensen ondersteuning biedt om dichter bij zichzelf te komen, kan je als werkgever gebruik maken van hun talenten en kwaliteiten” (het bedrijf Critical Minds is hier een voorbeeld van);
- “Denk eens na over de mogelijkheden van een vierdaagse werkweek, voor een goede balans werk en privé. Maar wees niet te strak in de uitvoering. Doe tevens aan kostenmanagement, dan verdient dat die 1/5 productiviteitsverlies weer terug.” (Bruggink & Van der Velden heeft dit ingevoerd);
- Voer een buddy-systeem in: in deze vorm kan je op een persoonlijker niveau met een collega bespreken hoe het écht met je gaat (dit is ook een aanpak die bij Critical Minds succes oplevert).
Tot slot meldde minister Asscher aan het begin van het congres dat een werkgever een wettelijke verantwoordelijkheid heeft in het signaleren en aanpakken van psychosociale (en veiligheids)risico’s voor werknemers. Dit hoort bij de invulling van de plicht tot goed werkgeverschap. Hij roept werknemers op die zien dat hun bedrijf deze taak verwaarloost, hiervan melding te doen bij de Inspectie SZW. Dit is toch wat geen enkele werkgever wil?
Werkdruk, hoe pak je dat nu aan?
Hoe breng je dat in kaart? En wat zijn dan de vervolgstappen? Dat is een karwei, maar niet onhaalbaar! Om werkgevers hierbij te helpen, is Voorkom Onnodig Verzuim deelnemer aan het Technologiecluster Werkdruk van TNO. Hierin is ons kennis bijgebracht over de werking van de Werkdruk Wegwijzer, een instrument dat TNO in opdracht van het Ministerie SZW en in samenwerking met sociale partners heeft ontwikkeld.
Wil je hier meer over weten? In het kader van de Week van de Werkstress geven wij als adviseurs in dit Technologiecluster op woensdag 18 november a.s. een gratis workshop “In dialoog over werkdruk”. Alle directeuren, leidinggevenden en HR-professionals die aandacht zouden willen besteden aan werkdruk in hun organisatie, zijn van harte welkom. Hopelijk heb ik je met deze impressie hiertoe een eerste aanzet gegeven!
Meld je aan voor de workshop
Aanmelden voor de Workshop “In dialoog over werkdruk” kan via de link op de afbeelding. Je krijgt veel informatie over wat werkdruk is, hoe je er over in gesprek kunt gaan en hoe je het kunt aanpakken. Ben je verhinderd en wil je wel graag meer weten over dit instrument? Neem gerust vrijblijvend contact op.
Aanmelden Workshop “In dialoog over werkdruk” – Werkdruk Wegwijzer TNO
Hoe maak je de inzet van een bedrijfscounselor bespreekbaar?
Bedrijfscounselling is een vorm van psychosociale hulpverlening gericht op het verbeteren van het functioneren op de werkplek, rekening houdend met de hele persoon. Zowel de leefsituatie, de persoonlijkheid als eventuele lichamelijke of psychische klachten. Problemen thuis of op het werk staan niet los van elkaar. Aan de ene kant beïnvloeden ze elkaar. Aan de andere kant kunnen ze dezelfde oorzaak hebben (zoals bijvoorbeeld moeilijk grenzen kunnen stellen of te perfectionistisch zijn). Door problemen in onderling verband te zien en te kijken naar achterliggende oorzaken worden deze grondiger aangepakt.
Een bedrijfscounselor is een psychosociale hulpverlener die je kan helpen (weer) optimaal te functioneren. Maar hoe kaart je als werknemer aan dat je dat graag wilt? Zonder dat je leidinggevende denkt dat het helemaal niet goed gaat of je geen vertrouwen in hem of haar hebt.
Of hoe zeg je tegen je werknemer dat je denkt dat het wat voor hem of haar is? Zonder dat de werknemer denkt dat hij ontslagen gaat worden.
Wij[1] zijn (register) bedrijfscounselors en wij ervaren dagelijks wat counseling voor mensen kan opleveren. We gunnen dat iedereen. Daarom willen we de gesprekken om bedrijfscounseling aan te kaarten makkelijker maken.
Ben je werknemer en denk je dat het jou verder kan helpen? Of ben je leidinggevende en denk je dat het je medewerker (en indirect de werkomgeving) verder kan helpen?
Op deze manier ga je het gesprek met elkaar ontspannen aan:
Voorkom onnodig verzuim, door betrokkenheid, verbinding en daadkracht! Counseling is een effectief instrument.
Werkgever; bedrijfscounseling voor de werknemer
“Wij zijn blij met jou als werknemer en willen graag dat je goed in je vel blijft zitten. Ik heb het gevoel dat wat ondersteuning je wellicht zou kunnen helpen. Een bedrijfscounselor biedt een persoonlijk traject. Daarin geef je zelf aan wat je wilt bereiken. Je kunt dus helemaal zelf bepalen waar je behoefte aan hebt”.
“Naar aanleiding van ons (functionerings)gesprek waarin we een paar verbeterpunten hebben besproken, wil ik je de mogelijkheid van begeleiding aanbieden. Het helpt je om inzicht te krijgen in wat er gebeurt, zodat je voor jezelf de juiste keuzes kunt maken”.
“Ik merk dat de veranderingen die we met het bedrijf doorgaan, je veel energie kosten. Dat merk ik aan [vertel het gedrag dat je ziet]. Ik heb zelf eigenlijk niet direct een oplossing voor handen om de situatie te kunnen beïnvloeden. Wat ik wel kan doen, is je de mogelijkheid bieden om eens met iemand in een vertrouwelijke setting te spreken over jouw beleving. En te onderzoeken wat je nodig hebt en zou kunnen doen om die energie positief te beïnvloeden”.
Ben je werkgever van een (klein) MKB-bedrijf en is sprake van een langduriger spanningsvolle situatie met een medewerker? Dan kun je zeggen:
“Ik merk dat er spanning tussen ons is telkens als we in gesprek gaan en dat het ons niet lukt om hier uit te komen. Misschien is het een idee als we de hulp van een externe counselor inroepen, die eerst met ons afzonderlijk spreekt en ons vervolgens kan helpen om deze situatie positief te veranderen”.
Je kunt in alle gevallen afronden met: “Ik ben bang dat als we de situatie zo laten voorbestaan, dit uiteindelijk negatieve gevolgen heeft voor ons allebei”.
Werknemer; bedrijfscounseling voor jezelf
“Ik krijg het gevoel dat de rek er wat uit raakt. Nu gaat het nog redelijk goed, maar ik denk dat als ik nu niet verander dat misschien straks niet meer zo is.”
“Het lijkt wel of ik wat dreig vast te lopen in de dingen die allemaal op mijn bordje liggen. Ik zie tussen de bomen soms het bos niet meer en dat kost me enorm veel energie. Ik merk dat ik behoefte heb aan iemand die mij helpt om effectiever met problemen om te gaan en me ondersteunt bij het onderzoeken van oplossingen. Is het mogelijk dat ik hiervoor vanuit de werkgever financiële ondersteuning krijg”?
“Ik heb gelezen dat een bedrijfscounselor je helpt beter te functioneren. Zij zijn gespecialiseerd in alle vraagstukken rond werk en privé. Ze gaan dieper in op de situatie, nemen alles in ogenschouw en helpen mij mijn beste versie te worden. Ook vind ik het prettig dat ze onafhankelijk zijn”.
“Bij een bedrijfscounselor kan ik de blokkade die ik voel concreet aanpakken. Dat zullen jullie op het werk ook gaan merken. Ik denk dat ik beter in mijn vel kom te zitten en dan beter functioneer”.
Werknemer; bedrijfscounseling op de afdeling
“Ik merk dat we op onze afdeling veel of regelmatig ziekteverzuim hebben. Dat vind ik vervelend voor de zieken, maar drukt ook zwaar op degenen die doorwerken. Ik heb het gevoel dat als we hier nu niets aan doen, dit een neerwaartse spiraal wordt.
Ik heb gehoord van een bedrijfscounselor die met mensen en eventueel met teams aan de slag gaat om hen productief aan het werk te houden waar nodig, en verzuim te verkorten waar mogelijk. Zij versterkt mensen door diepgaande en vertrouwelijke gesprekken, waarbij je echt tot de kern komt, zodat kan veranderen wat moet veranderen bij mensen om effectief te kunnen functioneren.
Veel verzuim ligt op psychisch vlak. Zeker na een periode van extra (door ziekteverzuim) of intensief werk is de kans op psychische klachten groter. Als we eerder ingrijpen, kunnen we een toename voorkomen. En daarmee ook extra druk op het team”.
Een bedrijfscounselor kan samen met een werknemer, een werkgever, maar ook met een team, kijken wat er nodig is om het werk beter werkbaar te maken en optimaal te functioneren.
Wat is het verschil met andere hulpverleners?
Een counselor heeft kennis van psychosociale problematiek, psychologische interventies, organisatieculturen en psychologische gespreksvoering. De kern van die gesprekstechniek is dat de zelfredzaamheid wordt gestimuleerd. Geen advisering maar iemand zelf krachtiger maken en te leren beter om te gaan met problematieken in het werk- en privéleven. Daardoor heeft counseling een therapeutische werking.
Een bedrijfscounselor heeft wél toegang tot kwetsbaar gebied. Mits vrijwillig, vertrouwd en vertrouwelijk.
Meer informatie?
Wil je meer informatie over waar wij bij kunnen helpen? Neem gerust vrijblijvend contact op.
Of download hier de brochure voor werknemers: counseling op het werk.
Heb je na het lezen van onze tips een situatie voor ogen waarbij bedrijfscounseling een goede interventie geweest zou kunnen zijn, of waarbij het is ingezet? En wil je dit met anderen delen? Dat kan hieronder. We kunnen ons voorstellen dat informatie gevoelig ligt of herkenbaar kan zijn. Beschrijf het liefst zo algemeen mogelijk.
[1] drs. Esther Bergsma (regio Noord en Oost), Marieke Brands en Jennifer Hanenberg Elders (regio Midden, West en Zuid-West)
Voorkom onnodig verzuim met empathie: 10 valkuilen
Alweer enige tijd geleden kreeg ik van mijn voormalig docent bedrijfscounseling, Trudy van Bochove, haar publicatie in handen. Over empathie. Wat is het? En de valkuilen.
Ik ben er van overtuigd, dat als we dit weten, we onnodig verzuim kunnen voorkomen. Dit heb ik het afgelopen halfjaar in meerdere gesprekken tussen werkgevers en werknemers, waar ik bij aanwezig was, ervaren. Ik word dan bijvoorbeeld gevraagd om een werknemer te ondersteunen bij de communicatie richting de werkgever. Werkgevers waarderen dit, alleen al om de missie die ik heb: onnodig verzuim voorkomen.
Ik vind het bijzonder waardevol om dan te zien hoe beide partijen hun uiterste best doen om bij een dreigend arbeidsconflict bij verzuim, te voorkomen dat men de betrokkenheid en verbinding met elkaar verliest. Van daaruit kan daadkracht ontstaan. Deze publicatie draagt bij aan mijn missie om werkgevers en werknemers te ondersteunen bij het voorkomen van onnodig verzuim!
Overigens, als je te maken hebt met een medewerker die een vorm van autisme heeft, dan is het onrealistisch om van diegene te verwachten dat die empathie toont. Het is belangrijk dit te realiseren als je hiermee te maken hebt in het werk: dit vraag van de andere partij ‘extra empathie’. Meer informatie daarover is hier te lezen. Ook een werknemer met psychische klachten is minder goed in staat om empathie te tonen. Dat is doorgaans van tijdelijke aard.
Empathie? ….. Let op: valkuilen!
Tien oorzaken waardoor mensen vaak niet zo empathisch zijn als ze zelf denken.
Empathie is het vermogen je in te leven in de gevoelens van anderen. Door empathie te tonen, voelen mensen zich gezien en gehoord. Daardoor kunnen zij het echte verhaal met de bijbehorende emotie kwijt en komt er innerlijke ruimte. Als die ruimte ontstaat, kan er verbinding en creatief vermogen ontstaan. Toch hebben veel mensen moeite met empathisch luisteren. Vaak reikt hun empathisch vermogen, onbewust, maar tot een bepaald niveau. Hieronder worden tien oorzaken belicht die de reden kunnen zijn als empathie stokt.
1. Tekort aan emotie-tolerantie
Veel mensen zijn bang voor “expressed emotions”, en dan vooral de emoties die als negatief worden ervaren, zoals: angst, boosheid, verdriet. Als mensen die emoties vrijelijk uiten in ons bijzijn, worden we geconfronteerd met hoe wij zelf omgaan met die emoties. Als je bijvoorbeeld jouw eigen boosheid op een bepaald niveau onderdrukt, is het heel moeilijk om alle tijd te nemen voor iemand die zijn boosheid flink ventileert en nodig heeft om deze te uiten en te onderzoeken. Echt empathisch zijn vraagt dus om tolerantie en acceptatie van jouw eigen gevoelens. Hoe onredelijk of onlogisch die ook kunnen zijn. Pas dan kan je die ruimte ook aan (de emoties van) anderen geven
2. Bang om goedkeuring te geven
Soms zijn we bang dat we door te luisteren impliciet toestemming geven voor het gedrag, de gevoelens of de houding van de ander. Omdat we een sterke hang hebben naar normatief denken, willen we graag de ander op het rechte middenpad houden. Dan ontstaat de neiging de ander te gaan corrigeren. Dat kan met woorden of door hen selectief onze aandacht te ontzeggen. Het is moeilijk te luisteren naar een verhaal waar je het niet mee eens bent, een kwestie die je zelf anders zou aanpakken, of gedrag te tolereren dat je veroordeelt. Maar, echte empathie keurt niet goed of af, je verdiept je in de gedachten, gevoelens en beweegredenen van de ander.
3. Vergelijkingsdrang en leedconcurrentie
Het is misschien raar, maar we vergelijken onszelf altijd met anderen. Onze hersenen zoeken automatisch naar zowel herkenning (erbij horen) als onderscheid (individualiteit). We vergelijken onszelf met anderen als het om goede dingen gaat (bijv. heb ik ook zulke mooie ogen?), maar ook als het om nare dingen gaat ( bijv. heb ik ook weleens zoiets ergs meegemaakt?). Als we er in de vergelijking minder goed (dus erger) dan de ander uitkomen, ervaren we stress. We focussen ons dan op onszelf (en proberen het verlies goed te maken met sussende gedachten en dagdromerij). Daardoor is onze aandacht niet meer bij de gesprekspartner. Dit mechanisme kun je ondervangen door je er alleen al van bewust te zijn. Je hoeft niet in prestaties of in leed te concurreren met jouw gesprekspartner.
4. Het superman-syndroom
We kennen hem allemaal wel: superman. Hij zweeft op grote hoogte en als hij onraad ruikt, duikt hij naar beneden komt als een reddende engel, herstelt de zaken, redt mensen en verdwijnt weer in de lucht. Hij blijft maar even, maar laat omstanders vol bewondering achter. We hebben allemaal op zijn tijd last van een sluimerend superman-syndroom. Als mensen ons hun zorgen vertellen willen we het liefst meteen aanpakken en helpen. Het voordeel is vooral voor superman zelf, voor onszelf. Het grote nadeel is dat de ander niets doet en een passieve ontvanger, soms zelfs bewonderaar wordt. Of een aanklager omdat je het niet naar zijn/haar wens hebt gedaan, of omdat je weer verdwijnt naar een ander slachtoffer die ‘gered’ moet worden. Laat mensen zelf hun eigen problemen oplossen in hun eigen tempo en op hun eigen manier. Ga niet de redder uithangen. Superman is een sprookjesfiguur.
5. Angst voor dissonantie
Soms is het lastig empathisch te luisteren als de ander iets vertelt dat volkomen dissoneert (vals klinkt) met jouw wereldbeeld en verwachtingen. Probeer oprecht te luisteren en blijf zo rustig mogelijk jezelf. Realiseer je dat dit de grootste bijdrage is die jij kunt leveren.
6. Resonantie en herkenning
In tegenstelling tot dissonantie kan het verhaal van een ander ook gaan resoneren (galmen, meeklinken) met jouw eigen verhaal. Wat iemand vertelt, kan zo lijken op wat jij zelf hebt meegemaakt, dat je niet meer met jouw aandacht bij de ander bent. Je bent dan alleen aan het luisteren naar wat jij in dit verhaal herkent.
Voor je het weet maak je dan allerlei aannames ten aanzien van het verhaal en de gevoelens van de ander. Heb je teveel herkenning en kun je niet meer open luisteren, dan kun je dat beter eerlijk zeggen en de ander vragen (of helpen) iemand te vinden die wel de innerlijke ruimte heeft om empatisch te luisteren.
7. Overtuigingen over gevoelens
Veel mensen luisteren slecht of niet naar de emoties van anderen, omdat ze bepaalde overtuigingen hebben (aangeleerd) over gevoelens. Als je bent opgevoed met de regel “wat er ook gebeurt, altijd blijven lachen”, is het moeilijk om de tijd te nemen om te luisteren naar andermans verdriet. Of wat dacht je van de overtuiging “er is altijd een oplossing”? Wat doet je dat met iemand die even geen oplossing ziet? Jouw eigen overtuigingen over emoties bepalen jouw luisterhouding. Zeker als je je er niet van bewust bent.
8. Ontoereikend empathisch vocabulaire
Als je empatisch luistert, merk je soms dat je woorden tekort schieten. Je komt dan weinig verder dan wat standaard-opmerkingen als “goh, wat naar voor je”. Maar dat kun je ook geen tien keer herhalen zonder dat de ander het gevoel krijgt dat hij met een repeteerwekker aan het praten is. Zoek variatie in woorden en manieren om iemand te laten merken dat je meeleeft en probeert zijn/haar verhaal te begrijpen. Vertel de ander regelmatig in je eigen woorden wat jij hoort en hoe het verhaal op jou overkomt. Kijk wat het effect is op de ander. Zo ontwikkel je een rijker empatisch vocabulaire.
9. Angst voor intimiteit
Hoe je het ook went of keert, als iemand jou zijn verhaal en emoties vertelt, sta je figuurlijk (gezien) even heel dicht bij elkaar. Je krijgt een kijkje in iemands hoofd en hart. Dat is best intiem, daarom zijn mensen ook heel kieskeurig bij het uit kiezen van een vertrouweling om hun verhaal aan kwijt te kunnen, zeker als dat verhaal pijnlijk is. Respectvol omgaan met vertrouwelijke momenten en discreet omgaan met wat jou toevertrouwd is, is een teken van respect voor iemands integriteit.
10. Jouw eigen reden
Er zijn teveel redenen om op te noemen waarom mensen beperkt zijn in hun empatisch vermogen. Maar belangrijker is:
Herken je wat hierboven staat? Heb je ‘last’ van enkele van deze punten of een cocktail ervan? Wat is bij jou de reden als jouw empathie stokt? Kortom: (Her-)Ken je eigen valkuil!
Zeker is dat je hierin niet alleen staat. Wanneer je je bewust bent van je zwakke plek, ben je al in het voordeel, extra alert en er op gericht om dit te voorkomen.
Als je wilt, mag je je hieronder een moment uit je werk delen, waarop empathie jouw moeilijke gesprek heeft gered en wat het heeft opgeleverd. Dan geef je meteen tips aan anderen, om onnodig verzuim te voorkomen.
Voorkom Onnodig Verzuim is verhuisd naar unit 12!
Wat een warme en enthousiaste reacties kreeg ik van de mensen die mijn nieuwe werkunit al even hebben gezien of hebben ervaren! En ik ben trots, want sinds 18 mei jl. werk ik in mijn nieuwe werkomgeving (unit 12 op de begane grond), onder hetzelfde dak, namelijk De Stadhouder. Dat is vlak bij het Gemeentemuseum, Museon en Omniversum. Gemakkelijk bereikbaar met tram 17 richting Statenkwartier.
Mijn werkkamer is ruim, licht, een combinatie van zakelijk en huiselijk en de kleuren van mijn bedrijf komen er in terug. “Werkplezier wordt voor een groot deel bepaald door de fysieke werkomgeving!” zo zei mijn buurvrouw uit unit 15, Laura Vennik, van Flint Interieurarchitecten. Ik ben het helemaal met haar eens! En het leuke is, dat zij en ik na 30 jaar weer ‘buurmeisjes’ zijn. Toen in Assen, nu in Den Haag!
Ondanks dat ik de helft van mijn tijd bij bedrijven op kantoor werk, is het heerlijk om mijn eigen plek te hebben, waar ik counselingsgesprekken voer, werknemers spreek die ik als casemanager begeleid, opdrachtgevers ontvang of andere experts op mijn vakgebied spreek, om mijn kennis mee te delen en te vergroten of mee samen te werken.
Ben je geïnteresseerd in de diensten van Voorkom Onnodig Verzuim?
Kom gerust eens langs! Na telefonisch contact of per mail, kunnen we een afspraak maken.
Jennifer Hanenberg Elders | Bedrijfscounselor
Bezoek- en correspondentieadres:
Gebouw De Stadhouder
(tram 17 richting Statenkwartier)
Unit 12, begane grond
Stadhouderslaan 9
2517 HV DEN HAAG
T: +316 201 988 97
Waarom duurt burn-out zo lang?
Sonja van Zweden, oprichter van CSR Centrum, publiceerde een artikel over de bio-psychologische theorie van burnout in het Tijdschrift voor Psychotherapie.
Carolien Hamming, algemeen directeur van het CSR Centrum voor stressmanagement, maakte er deze samenvatting van die ook in de Gezondheidskrant verscheen.
Chronische overbelasting en cumulerend hersteltekort leiden tot energetische uitputting en ontregelingen waardoor burnout ontstaat en voortduurt.
Burnout duurt het langst van alle werkgerelateerde psychische klachten. Opvallend is ook de grote spreiding in duur van burnout: van drie maanden tot meer dan een jaar. Waarom duurt het herstel soms zo lang? Patiënten ogen niet ziek, maar kunnen maanden, soms jaren niet normaal functioneren. Thuis of in de werkomgeving snapt men dat niet, de artsen en therapeuten begrijpen het vaak niet en de patiënt zelf ook niet. Het enige wat je als patiënt zeker weet, is dat je niks (aan) kunt en nergens meer tegen kunt.
De huidige richtlijnen geven geen inzichten noch remedies voor stagnerend herstel of terugval na mislukte re-integratie. Door de biologische (stress)mechanismen bij het verklaringsmodel te betrekken, ontstaat een completer beeld op het ontstaan en beloop van het ziektebeeld, waardoor begrijpelijker wordt waarom het soms zo lang duurt en hoe de behandeling hiermee rekening kan houden.
Ontstaan van burnout: een bio-psychologische verklaring
Voldoende rust en slaap van goede kwaliteit zijn noodzakelijk om goed te herstellen van de inspanningen van de (werk)dag. Het is een voorwaarde voor probleemloos functioneren de dag daarop. Iemand is overbelast wanneer zijn normale rust en slaap niet meer volstaan om volledig te herstellen van de geleverde inspanning. Dit lijkt een open deur, maar bij mensen die burnout zijn geraakt blijkt dat over een langere periode daarvoor de belasting (of stress) is gestegen, terwijl het biologische herstel tekort schoot. Om uiteenlopende redenen verbruikten zij dagelijks meer energie dan ze konden recupereren. Hun lichaam gaf wel signalen over de toenemende vermoeidheid en overbelasting, maar ze namen onvoldoende maatregelen (of konden onvoldoende maatregelen nemen) om het tij te keren.
Door systematische overbelasting blijft het lichamelijk herstel in toenemende mate achter. Zo groeit een herstelschuld. Vergelijk het met dagelijks geld lenen bij de bank. Je reserves slinken en op een gegeven moment sta je rood. Nog afgezien van alle belasting of stressoren waar iemand dagelijks mee te maken heeft, leidt dit proces van groeiende herstelschuld tot een chronische stressconditie. Als oplossing voor de vermoeidheid gaat het stresssysteem namelijk automatisch harder werken, om het lichaam van de nodige energie te voorzien. Deze compensatoire stressreactie ervaren mensen meestal niet als ‘stress’, maar als ‘ik was moe, maar nu voel ik me energiek’.
Het proces van burnout raken is primair een lichamelijk proces, onder invloed van lichamelijke en psychologische stressoren, een groeiend hersteltekort en een chronische stressconditie. Het proces verloopt geleidelijk. Aanvankelijk is het gemakkelijk te stoppen en te keren door simpelweg de oorzaken weg te nemen: door de inspanning/stressoren drastisch te verminderen en het herstel te verhogen. Maar er zijn twee belangrijke kantelpunten waar de aard van het proces verandert en de symptomen toenemen.
Bij verwaarlozing van de eerste signalen treedt een eerste kantelpunt op, waarbij veranderingen in fysiologische systemen optreden die het lichaam herkent als de nieuwe ‘normaal-waarden’. Er is een autonoom voortschrijdend proces ontstaan dat zichzelf gaande houdt: een vicieuze cirkel. De klachten en symptomen nemen toe, de energie neemt verder af. Dit proces raakt zowel het mentale als het lichamelijke functioneren. Afhankelijk van de persoon heeft het effecten op het functioneren van het brein (zoals het aandachtssysteem, het werkgeheugen, de emoties), het immuunsysteem, het hart-vaatstelsel, of de spijsvertering.
Er is meer nodig dan rust alleen om het tij te keren. Dit proces gaat door tot het stressmechanisme zélf decompenseert: het tweede kantelpunt. ‘Plotseling’ gaat het niet meer.
In deze 3e fase ligt men emotioneel volkomen uit het lood, kan men 12 uur slapen zónder te herstellen, is het onmogelijk om een boek of tijdschrift te lezen, is zoiets simpels als ‘boodschappen doen’ een te grote opgave. Kort gezegd: eerst worden alle reserves uitgeput, dan treedt een ‘noodaggregaat’ in werking, tot dit ‘in zijn eigen staart bijt’ en vastloopt. De ervaring leert dat herstel voor mensen die deze omslag hebben bereikt onevenredig veel langer duurt dan voor mensen die nog (net) niet zijn gedecompenseerd, ook al zijn ze het omslagpunt heel dicht genaderd.
Factoren die het herstelproces bemoeilijken
Het ligt voor de hand om de verklaring van de lange herstelduur te zoeken in stagnatie van het herstelproces. Die treedt inderdaad regelmatig op, bijvoorbeeld wanneer de leefsituatie van de patiënt ongunstig is voor herstel. Denk aan drukke en overprikkelende omstandigheden, mentale of fysieke overbelasting, aanhoudende stressoren, enzovoort. Minder voor de hand ligt dat kenmerken van intrinsieke, biologische factoren van de burnout zélf de herstelduur beïnvloeden. We noemen de twee belangrijkste:
* Grote herstelschuld: mensen met burnout kampen met aanzienlijk achterstallig lichamelijk onderhoud. Het heeft tijd nodig om deze schuld in te lossen en vitaliteit op te bouwen. Dit betekent niet dat deze mensen ‘op de bank moeten gaan zitten’, maar wel dat zij gedrag moeten vertonen waardoor de herstelschuld daadwerkelijk afneemt (herstelgedrag). Door te intensieve sportbeoefening bijvoorbeeld (‘sporten is immers gezond’) kan de herstelschuld onbedoeld juist verder toenemen.
* Bio-psychologische veranderingen: Onder invloed van chronische stress treden veranderingen op in biologische regelkringen die zich kunnen aanpassen als de omstandigheden daarom vragen. Dit veroorzaakt ‘vicieuze cirkels’ die soms moeilijk te doorbreken zijn. Zo kunnen bijvoorbeeld slaapstoornissen, stemmingsstoornissen en zelfs psychopathologische beelden ontstaan als gevolg van neuro-hormonale veranderingen. Ook het herstelvermogen zélf kan haperen. Het lichaam moet in de ‘herstelstand’ kunnen komen voordat er sprake kan zijn van daadwerkelijke regeneratie. Soms is dat lastig, door bijvoorbeeld een overwegende dominantie van de ‘actie-modus’ van het autonome zenuwstelsel.
Conclusie
Chronische overbelasting en cumulerend hersteltekort leiden tot energetische uitputting en ontregelingen waardoor burnout ontstaat en voortduurt. Voor het genezingsproces is primair nodig dat het biologisch herstel zich goed kan ontwikkelen. Met de voortgang van het ziekteproces nemen de klachten toe en veranderen ook de benodigde therapeutische ingrepen. Zo heeft het geen zin mensen ‘te activeren’ wanneer er nog onvoldoende biologisch herstel heeft kunnen plaatsvinden. Dan werkt de beoogde leerprikkel als continuering van de overbelasting en dus contraproductief. Het moge duidelijk zijn dat bij de diagnostiek en de behandeling van burnout de biologische component een sleutelrol speelt, die niet genegeerd kan en mag worden.
Auteur credits
Het volledige artikel is geschreven door Sonja van Zweden en is gepubliceerd in het Tijdschrift voor Psychotherapie 1-2015. Carolien Hamming, algemeen directeur van het CSR Centrum voor stressmanagement, heeft dit artikel voor u bewerkt en samengevat.